ارزیابی اثرات زیست محیطی کانسار پلی متال (سرب، روی، مس، نقره و طلا) چشمه حافظ، منطقه ترود

کانسار پلی متال (سرب، روی، مس، نقره و طلا) چشمه حافظ، در بخش شمالی زون ایران مرکزی و در کمربند آتشفشانی ترود- چاه شیرین واقع شده است. سنگ های آتشفشانی با ترکیب آندزیت، آندزی بازالت، تراکیت و تراکی آندزیت، رخنمون های اصلی منطقه را تشکیل داده که در نتیجه فرسایش طبیعی، عناصر مختلفی را وارد محیط ثانویه آب، خاک و رسوب) می کنند. علاوه بر آن، در نتیجه فعالیت معدن کاری قدیمی، حجم قابل توجهی مواد معدنی و باطله معدنی بدون کنترل در منطقه رها شده است. تماس این مواد با هوای آزاد و آب های سطحی، آزادسازی و حمل عناصر بالقوه سمی از مواد معدنی را تسهیل نموده و موجب توزیع این عناصر در محیط های ثانویه می شود. در این مطالعه، آلودگی رسوبات و آب های زیرزمینی منطقه چشمه حافظ به عناصر سنگین مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور نمونه های آب و رسوب برداشت شده از منطقه جهت تعیین غلظت عناصر جزئی، با استفاده از روش طیف سنجی جرمی، پلاسمای جفت شده القایی (icp-ms) تجزیه شدند. سپس برخی از عناصر براساس اهمیت زیست-محیطی و همچنین غلظت آن ها، برای ارزیابی شدت آلودگی انتخاب شدند. به این ترتیب عناصر as، cu، pb، zn، cd، au، ag، co، cr، mn، ni، sb، bi و fe مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای کمی کردن شدت آلودگی ها از ضرایب ژئوشیمیایی از قبیل ضریب غنی شدگی(ef) ، شاخص زمین انباشتگی (igeo)، ضریب آلودگی (cf) و درجه آلودگی (pli) استفاده شد. همچنین برای پی بردن به میزان ارتباط عناصر با یکدیگر و با پارامترهای دیگر از قبیل ph و درصد مواد آلی، از ضریب همبستگی کندال استفاده شد. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که آلودگی به چند عنصر و فلز سنگین در رسوبات به شدت بالاست که این آلودگی به طور طبیعی در منطقه وجود دارد ولی فعالیت های انسان زاد (معدنکاری) آن را تشدید کرده است. آلودگی طبیعی آرسنیک در رسوبات به وضوح قابل مشاهده می باشد. فعالیت های معدنی بیشترین تأثیر را در انتشار فلزات مس، سرب، روی، نقره و طلا در رسوبات منطقه داشته اند. بر اساس میانگین ضریب زمین انباشت، عناصر مورد مطالعه ، به طور کلی این منطقه نسبت به سرب آلودگی شدید، نسبت به مس، نقره، کادمیم و روی آلودگی متوسط و نسبت به سایر عناصر فاقد آلودگی است. آب های زیرزمینی مورد مطالعه از نظر پارامترهای کیفی وضعیت نامطلوبی دارند، زیرا غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی در آن ها بسیار بالا و چندین برابر مقادیر استاندارد می باشد، به طوری که هدایت الکتریکی در آن ها به بالاتر از 1700 میکروموس بر سانتی متر رسیده است. از نظر غلظت فلزات سنگین و عناصر سمی یک نمونه نسبت به بیسموت، کادمیم و آنتیموان شدیداً آلوده بوده، یک نمونه کمی به سرب آلوده می باشد و سایر نمونه ها هیچ گونه آلودگی نشان نمی دهند.